Natuur en Landschap

Gemeentelijk beleid voor Landschap

Staphorst is een groene plattelandsgemeente met een geheel eigen gezicht. Buitengewoon en uniek voor Nederland is de verschijningsvorm van het boerderijenlint ‘De Streek’ met het achterliggende elzensingelgebied. Andere landschapstypen zijn het Slagenlandschap en het Reestdal.

Staphorst streeft naar een vitaal en leefbaar platteland waar de aspecten wonen, werken en landschap goed op elkaar zijn afgestemd. Het Landschapsplan Staphorst (2011) beschrijft de ontwikkelingen in landbouw, maar ook de andere functies, zoals woningbouw, industrie en infrastructuur die van invloed blijven op het buitengebied. Het bestemmingsplan Buitengebied geeft aan dat er ruimte is voor groei van bedrijven maar ook voor wonen. 

Ontwikkelingen hebben invloed op de landschappelijke waarden bezien bij daglicht. Maar ontwikkelingen kunnen ook invloed hebben op de leefbaarheid en duurzaamheid van natuur en landschap in de avond en de nacht.

Nachtelijk beeld van het landschap

In Nederland worden stilte en duisternis steeds zeldzamer. Ze worden in onze samenleving daardoor steeds meer gewaardeerd. De natuurgebieden van Staphorst zijn relatief donker, net als de rest van het buitengebied. Dit beeld wordt op sommige plaatsen verstoord doordat:

•          de hemel verlicht wordt, met name door licht uit omringende dorpskernen
•          er individuele lichtbronnen in het landschap zichtbaar zijn
•          de dorpsrand en soms ook een gele koepel boven de dorpen zichtbaar is

Foto: zicht op Rouveen met vele lichtbronnen van diverse eigenaren. Rechts de sportvelden.

Gemeentelijk beleid voor Natuur

In Staphorst ligt het Natura 2000 gebied Oldematen & Veerslootslanden, in het Staphorsterveld dat zich uitstrekt tussen Meppel, Zwartsluis, Hasselt en Staphorst. In de omgeving liggen nog twee Natura 2000 gebieden: de Wieden en de uiterwaarden Zwartewater en Vecht.

In de Ecologische Hoofdstructuur (Omgevingsvisie Overijssel) bevinden zich twee (te realiseren) Ecologische Verbindingszones: Olde Maten - Stadsgaten en Olde Maten – Reest.

Provinciaal beleid- beheerplan Natura 2000

Voor het Natura 2000 gebied Oldematen & Veerslootlanden is door de Provincie Overijssel in samenwerking met de gebiedspartners een beheerplan opgesteld. 

In het aanwijzingsbesluit zijn vier habitattypen en vijf habitatsoorten aangewezen. De grote en de kleine modderkruiper zijn lichtgevoelig. Deze soorten mogen geen hinder ondervinden van het licht uit open stallen, van erven of van openbare verlichting. Lichtgebruik wordt dan ook getoetst bij de vergunningverlening met betrekking tot het Beheerplan Natura 2000. Als deze toetsing een negatief resultaat geeft, dan volgt een afwijzing en wordt er geen ontheffing verleend.

Daarnaast komt in het gebied de (meer)vleermuis voor, ook deze is gevoelig voor licht.

De provincie is actief op het gebied van de eigen openbare verlichting om lichtuitstoot en energieverbruik te verminderen onder andere door in te zetten op markering, gerichte (LED) verlichting en dimmen.

Foto: De gemeente verlicht bij voorkeur niet in natuurgebieden. (Vijverweg in Boswachterij Staphorst)

Gedragscode Flora en Faunawet

De Gedragscode Flora- en Faunawet beschrijft de volgende werkwijze om de impact van verlichting op flora en fauna te verminderen:

• Vervanging van straatverlichting mag niet zorgen voor een hogere intensiteit van de verlichting buiten de weg- en bijbehorende bermzone in verband met negatieve effecten op beschermde soorten, waaronder vleermuizen.
• Verlichting mag niet uitbreiden in gemeentelijke recreatiegebieden. Daar waar verlichtingsbronnen aanwezig zijn nabij gebieden die belangrijk zijn voor vleermuizen, moeten armaturen gekozen worden die het licht naar beneden stralen. 
• De kleur van verlichting wordt eventueel aangepast aan de lichtgevoeligheid van de aanwezige soorten.

Gemeentelijk beleid voor lichtbronnen in natuurgebieden en (open) landschap

De gemeente Staphorst wil de flora en fauna en het typische Staphorster landschap beschermen, óók in de avond en nacht. Verder vindt zij de zichtbaarheid van de sterrenhemel van belang, voor de eigen bewoners maar ook voor recreatieve bezoekers. Daarom:

• heeft de gemeente bij voorkeur geen openbare verlichting in het buitengebied. Op locaties waar de verkeersveiligheid extra aandacht vergt, wordt dit zoveel mogelijk met markering opgelost en anders met verlichting met minimale hinder.
• gaat de gemeente indien gewenst in gesprek met eigenaren van storende en overbodige lichtbronnen.
• wordt een toename van licht in en rond natuurgebieden en in het buitengebied bij nieuwe ontwikkelingen zoveel mogelijk voorkomen door met de betrokken partijen te spreken over praktische maatregelen.
• bij het opstellen van nieuw beleid neemt de gemeente het thema lichtvervuiling en de waarde van donkerte voor het landschap expliciet mee.
• als er ernstig verstorende lichtbronnen zijn en de eigenaren hier niets aan willen doen, kan de gemeente in sommige gevallen maatregelen afdwingen. Dit is mogelijk wanneer er omwonenden of weggebruikers worden gehinderd, wanneer er teveel licht schijnt richting het Natura 2000 gebied of wanneer de gemeente in haar ruimtelijke beleid een bepaald gebied aanwijst waarin donkerte een kernwaarde is. (Activiteitenbesluit en richtlijn NSVV)

Foto: Vijverweg aan de zuidzijde richting Punthorst.

Gebieden met donkerte als kernwaarde

De gemeente wil de duisternis en het donkere landschap behouden in de volgende gebieden:

• Oldematen & Veerslootslanden
• Ecologische Hoofdstructuur: de oeverlanden langs het Meppelerdiep, het Reestdal, de Vledders en Leijer Hooilanden, de Witte Bergen en het Staphorster Bos
• De (te realiseren) Ecologische Verbindingszones: Olde Maten - Stadsgaten en Olde Maten – Reest
• Zoveel mogelijk in het buitengebied.