Beleidsplan Licht in de Openbare Ruimte

Woonwijken


Diverse functies zoals wonen en spelen komen in het woongebied samen. Een prettige leefomgeving staat centraal, waarbij de nadruk ligt op veiligheid en gebruik. De wegen zijn erftoegangswegen.

In woonwijken wordt het nachtelijk beeld vooral bepaald door openbare verlichting van de gemeente. Er is vaak weinig andere verlichting behalve een enkele buitenlamp of tuinverlichting van bewoners. De gemeente vraagt bewoners om bewust met hun eigen verlichting om te gaan (Woningen en Tuinen).

Gemeentelijk beleid Openbare Verlichting

1. Verlichtingssterkte

De gemeente kiest in principe voor bescheiden verlichting, passend bij de beleidskeuze om Bewust te Verlichten. De visie/beleid ′openbare verlichting op maat′ beschrijft waar en hoeveel verlichting de gemeente plaatst ten opzichte van de landelijke richtlijn ROVL-2011

Bij haar keuzes houdt de gemeente zij altijd rekening met de rustige, landelijke omgeving, de eventuele nabijheid van open landschap en natuurgebieden, de verkeersintensiteit, de objectieve en het gevoel van sociale veiligheid, en de wens om energieverbruik en lichtvervuiling te verminderen. Bij het veranderen van de verlichting wordt de huidige situatie meegenomen in de afweging: in welke mate zijn de huidige bewoners tevreden over de verlichting qua verlichtingssterkte? 

Bij nieuwe aanleg en vervangingen kiest de gemeente altijd voor warmwit licht, voor een goede gezichts- en kleurherkenning. De gemeente probeert in nieuwe situaties zoveel mogelijk te voorkomen dat voortuinen en voorgevels van woningen worden aangelicht door gerichte armaturen te kiezen. Alleen de openbare weg wordt verlicht, zo mogelijk inclusief het aanliggende voetpad.  

smitserf sox 18W smitserf staphorst overdag

Foto′s: Verouderde straatverlichting met oranje licht. Deze is wel energiezuinig maar gezichten en kleuren zijn slecht te onderscheiden. Bij vervanging in 2015 kiest de gemeente voor warmwit licht op basis van LED. (Smitserf, Staphorst)

plataanlaan 24W pll?

Foto: Deze armaturen met wit conventioneel licht straalt relatief veel van de omgeving aan naast het wegdek. (Plataanlaan, Rouveen)

2. Gelijkmatigheid

De gemeente is tevreden met de huidige mate van gelijkmatigheid en streeft daarom in algemene zin niet naar gelijkmatige verlichting volgens de landelijke adviesrichtlijn in woonwijken. Als een hogere gelijkmatigheid op een bepaalde locatie gewenst is vanwege sociale of verkeersveiligheid, dan is dit alleen mogelijk als verlichting nieuw wordt aangelegd of als de bestaande lantaarnpalen dichter bij elkaar worden geplaatst. In veel gebieden vindt de gemeente gelijkmatiger verlichting niet nodig en worden de komende jaren alleen de armaturen vervangen op de bestaande lantaarnpalen. De kwaliteit van de verlichting stijgt vaak wel door een betere lichtkleur en soms doordat er betere spreiding plaatsvindt met moderne armaturen. 

IJhorst bakkerslaan

Foto: In Staphorst is men gewend aan een lage gelijkmatigheid: er zijn donkere plekken op het wegdek zichtbaar. De rondstralende armaturen verlichten naast het wegdek ook een stuk van de omgeving zoals de gevels (Bakkerslaan, IJhorst).

Moerbeilaan Staphorst overdag moerbeilaan 

Foto′s: Hoge gelijkmatigheid met rondstralers met witte LED verlichting. Er wordt gedimd in de avonduren op de Moerbeilaan in Rouveen.  

3. Voetpaden in woonwijken en parken

Voetpaden worden over het algemeen meeverlicht met de rijbaan of het fietspad. De gemeente verlicht separaat gelegen openbare voetpaden alleen als ze woonwijken verbinden of anderszins doorgaande paden zijn. 

4. Innovatieve technieken zoals LED

LED verlichting is door nieuwe (technologische) ontwikkeling landelijk steeds meer in opkomst. In de periode 2010-2015 heeft de gemeente bij de nieuwbouw in Rouveen LED verlichting toegepast. In 2015 zal ook Staphorst Zuid III volgen. De factsheet LED beschrijft de voor- en nadelen van LED verlichting onder andere op het gebied van energieverbruik, lichthinder en kosten. De gemeente beoordeelt bij grootschalige vervanging en bij nieuwe inrichting van een gebied welke nieuwe technieken er in de markt zijn, hoe betrouwbaar ze zijn, hoe geschikt en wat de kosten zijn.

urban mini staphorst zuid III staphorst zuid III nacht urban mini

Foto: Dit dimbare armatuur wordt in Staphorst Zuid III toegepast.

5. Rondstraler of vlak armatuur

In woongebieden wordt al tientallen jaren gekozen voor rondstralende armaturen omdat zij een mooi sfeerbeeld geven en licht in alle hoeken stralen. Groot nadeel is dat deze armaturen lichthinder kunnen geven in woon/slaapkamers en dat ze van afstand zichtbaar zijn. De gemeente maakt daarom per locatie een afweging. Wanneer verlichting vanaf het open landschap zichtbaar is, worden er geen rondstralers toegepast. De trend is om armaturen te kiezen die het licht goed richten. De vormgeving verandert naar steeds plattere armaturen met alleen de noodzakelijke zijwaartse uitstraling.

rondstraler Staphorst 6

Foto: Lichthinder kan optreden, vooral wanneer een dergelijk armatuur dichtbij de woning staat.

dunantstraat  haverstraat rondstralers staphorst

Foto 1: Rechthoekige ′koffervormige′ armaturen op hogere palen met uithouders staat om en om links en rechts van de weg. Ze stralen de breedte van het wegdek volledig aan met warmwit licht. De rondstralers op lage palen erachter verlichten met wit licht veel meer van de omgeving terwijl het wegdek niet egaal verlicht is. (H. Dunantstraat, Staphorst)

Foto 2: Rondstraler met conventionele 24 Watt lamp verlicht de gehele omgeving inclusief de gevels en kan hinder geven. (Boekweitveld, Staphorst)

Politiekeurmerk Veilig Wonen

Het meest bekend is het Politiekeurmerk Veilig Wonen op woningniveau. Een individuele eigenaar van een bestaande woning kan zijn eigen huis zo goed mogelijk beveiligen tegen woninginbraak met behulp van sloten, buitenverlichting en dergelijke. De verzekeraar biedt vaak een korting op de premie als een woning beveiligd is op het niveau van het Politiekeurmerk.

Een woonwijk als geheel, inclusief de openbare ruimte, kan ook verlicht zijn op het niveau van Politiekeurmerk Veilige Woonomgeving:

  • de gemeente moet in dat geval voor de openbare verlichting de landelijke adviesrichtlijnen aanhouden qua verlichtingssterkte en gelijkmatigheid
  • dit hoeft alleen in de openbare ruimte, dus voortuinen en voorgevels hoeven niet te worden verlicht
  • als er geen openbare verlichting valt op de voordeur, dan plaatst de projectontwikkelaar een individuele buitenlamp bij de voordeur
  • dimmen van openbare verlichting mag alleen in overleg met de Commissie Compenserende Maatregelen en alleen tussen 0.00 en 6.00 uur
  • grotere parkeerplaatsen (meer dan 20 plekken) mogen niet worden gedimd
  • sociaal onveilige voet- en fietspaden mogen niet worden verlicht, om schijnveiligheid te voorkomen
  • achterpaden moeten worden verlicht zonder gebruik te maken van een detectiesysteem

De gemeente kiest ervoor om niet te verlichten op het niveau van het Politiekeurmerk op wijkniveau. Redenen hiervoor zijn: 

  1. De gemeente vindt de verlichtingssterkte uit de adviesrichtlijn ROVL niet passend in Staphorst. Ook qua gelijkmatigheid komt het beleid van Bewust Verlichten in Staphorst niet overeen met het PKVW. De meeste bewoners zijn gewend aan de huidige mate van verlichting.
  2. De gemeente heeft in de periode 2010-2015 de kwaliteit van het licht en daarmee het zicht in de woonwijken verbeterd. Er wordt overal wit licht toegepast waardoor gezichtsherkenning goed mogelijk is. Een volgende stap is wanneer armaturen met een verbeterde vormgeving het licht richten waar het moet zijn. Donkere hoeken worden daardoor verminderd.

  3. De gemeente verlicht bij voorkeur geen achterpaden wegens een gebrek aan sociale controle. Verlichting kan een gevoel van sociale veiligheid geven, terwijl dit feitelijk schijnveiligheid is. Het verlichten van achterpaden kan zorgen voor lichthinder voor omwonenden, lichtvervuiling en extra energieverbruik.  

brandgang staphorst overdag achterpad 

Foto′s: Dit achterpad wordt verlicht met een enkel armatuur. 

Afspraken tussen gemeente, woningcorporatie en projectontwikkelaar

  • Bij nieuwbouw wordt al in de planfase het beleid van ′bewust verlichten′ meegenomen. 
  • De landelijke richtlijn ROVL wordt in principe niet aangehouden, achterpaden worden bij voorkeur niet verlicht en op iedere locatie wordt afgewogen of rondstralers nodig zijn of dat met vlakke armaturen ook de gewenste situatie bereikt kan worden. .
  • De mogelijkheid wordt bekeken om achterpaden bij het ontwerp van de woonwijk te voorkómen, zoals het Handboek Politiekeurmerk aangeeft.
  • In het verleden zijn er afspraken gemaakt tussen gemeente en woningcorporaties over het plaatsen en onderhouden van verlichting in achterpaden. Woningcorporatie beschouwen verlichting van oudsher als vanzelfsprekend of als service. Bekeken zal worden of dit overal nodig en gewenst is door de bewoners zelf.
  • Wanneer woningcorporaties verlichting van achterpaden nodig achten, dienen zij hierover het gesprek aan te gaan met de gemeente waarbij de principes van Bewust Verlichten onderwerp van gesprek zullen zijn.
  • Niet de gemeente maar de grondeigenaar is verantwoordelijk voor achterpadverlichting. Als de eigenaar, zoals de woningcorporatie, hiervoor kiest, dan dient het armatuur zo min mogelijk zijwaartse uitstraling te hebben. Zowel naar de woningen als naar de rest van de omgeving dient de overlast beperkt te blijven. Uitgangspunt is dat de grondeigenaar zowel de aanleg als de exploitatiekosten draagt. 

De gemeente Staphorst spreekt in de Woonvisie 2011+ haar voorkeur uit voor het inrichten van nieuwe of herstructeringswijken volgens het Politie Keurmerk Veilig Wonen (PKVW) om redenen van sociale veiligheid. De gemeente kan per wijk besluiten op welk niveau ze wil inzetten:

  1. PKVW op woningniveau stimuleren (inbraakveiligheid in afspraak met projectontwikkelaars en woningcorporaties)
  2. PKVW op woningniveau én de openbare ruimte inrichten volgens het PKVW maar exclusief de openbare verlichting
  3. PKVW op woningniveau én de openbare ruimte inrichten volgens het PKVW inclusief de openbare verlichting op het niveau van de ROVL-2011. Deze variant verdient niet de voorkeur vanuit het gemeentelijk beleid voor Bewust Verlichten.